Biografio de Etelo Liliano Vojniĉ
Etelo Liliano Vojniĉ [Ethel Lilian Voynich] naskiĝis
la 11an de
majo 1864 en irlanda urbo Korko [Cork]
en familio de granda angla
matematikisto Georgo Bul [George
Boole]. Sian patron la bebo reale ne
konis, ĉar li baldaŭ forpasis.
Ŝia patrino, Mario Everest [Mary Everest] estis
filino de profesoro de
la greka lingvo. La familia nomo estis fame konata en la mondo,
ĉar same nomiĝas plej alta pintmonto situanta en Himalajo. Ĝin oni
tiel nomis honore al ŝia frato Georgo [George Everest, Sir].
La patrino en mizero edukis siajn kvin filinojn,
tial kiam la plej juna
Etelo atingis okjaran aĝon, ŝi alveturigis la etulinon al frato de ŝia
edzo laborinta kiel intendanto de minejo. Li estis tre religia kaj
severa homo.
En 1882 Etelo ricevis etan heredon kaj samtempe
diplomiĝis en berlina
konservatorio kiel pianistino. En Berlino (Germanio) ŝi ankaŭ vizitis
lekciojn de slavistoj en la urba universitato.
Veninte Londonon ŝi ĉeestis kunvenojn de politikaj
enmigrintoj, inter
kiuj estis rusa verkisto Sergeo Kravĉinskij [Serge
Krawchinsky], kiu subskribis siajn verkojn kiel Stepnjak. Li iĝis
ŝia intima amiko, kiu multe rakontis al ŝi pri
sia patrujo - Rusio. En ŝi aperis deziro viziti tiun ĉi misteran
landon, kiun ŝi efektivigis en 1887.
Ŝi laboris en Rusio kiel guvernistino kaj
instruistino de la angla kaj muziko du
jarojn.
Somere de 1889 ŝi revenis Londonon, kie multe
laboris en kelkaj
societoj, ĵurnaloj kaj fonduso, kiujn establis kaj gvidis Kravĉinskij.
En 1890 Etelo edziniĝis al Vilfredo Vojniĉ [Wilfred
Michail Voynich]
pola enmigrinto rifuĝinta en Anglion el Rusio. Iom poste li
famiĝis pro trovita antikva manuskripto (Voynich
Manuscript), kiun
supozeble verkis monako Roĝero Bekon (Roger Bacon) en la 13a jarcento.
Ĝiajn hieroglifojn kaj desegnaĵojn ĝis nun oni ne sukcesis deĉifri. Ĝi
nun troviĝas en Jela Universitato (Yale University in New
Haven, Conn. USA).
En 1896 ŝin ekamis Sidnej Rejli (Sidney
Reilly-original
name-Sigmund Rosenblum), kiun oni iam nomis "Aso de spionoj" (Ace
of
Spies). Kune ili duonjaron vojaĝis tra Italio, kie Etelo kromalie
komencis kolekti materialojn por sia unua libro. El avantura vivo de
Rejli, sugestoj de Kravĉinskij, iuj trajtoj el biografioj de Ĝusepo
(Giuseppe) Garibaldi kaj Ĝusepo
Mazzini ŝi kompilis figuron kaj
karakteron de
Arturo Berton (Arthur Burton), kiu laŭ ŝia volo havis ankaŭ kromnomon
"Ojstro" (The Gadfly). Same kromnomiĝis antikva greka filozofo Sokrato
(Socrat). Imagon de la protagonisto ŝajne inspiris al
ŝi t.n. "Portreto
de nekonato" far Franĉibiĝo, kiun ŝi vidis en pariza muzeo Luvro,
kies kopio poste
permanente pendis sur muroj de ŝiaj loĝejoj.
En 1897 libro "Ojstro" estis eldonita en
Usono kaj Anglio.
Sekvontjare aperis ĝia ruslingva traduko en Rusio, kie ĝi havis grandan
sukceson. Poste, jam en Sovetunio, ĝi multfoje estis reeldonita
en
multaj naciaj lingvoj. Eldonkvanto superis dekojn da milionoj
ekzempleroj. Dufoje, en 1955 kaj en 1980 oni filmis "Ojstron",
mondfame konata rusia komponisto Dmitrio Ŝostakoviĉ komponis muzikon
por
samnoma opero, kelkaj dramaturgoj kaj reĝisoroj prezentis siajn
teatraĵojn.
En 1901 ŝi finverkis sian novan romanon "Ĝeko
Rejmond" (Jack Raymond).
Rimarkinda figuro de la virino okupas ĉefan lokon en ŝia alia verko
"Olivo Letem" (Olive Latham), verkita en 1904. Ĝia protagonistino estis
parte la aŭtorino mem.
Samtempe Etelo Vojniĉ multe tradukis librojn de
rusaj verkistoj:
Nikolao Gogol, Mikaelo Lermontov, Fjodoro Dostojevskij, Mikaelo
Saltikov-Ŝedrin, Glebo Uspenskij,
Vsevolodo Garŝin k.a.en la anglan.
En 1910 aperis ŝia verko "Interrompita amikeco" (An
Interrupted
Friendship), kiu en 1926 estis eldonita en Rusio kun titolo "Ojstro en
ekzilo".
Ses versojn de granda ukrajna (tiam rusia) verkisto
Taraso Ŝevĉenko
(Six Lyrics from Ruthenian of Taras Shevchenko) ŝi ankaŭ sukcesis
traduki en la anglan lingvon en 1911.
Poste ŝi longatempe nenion verkis kaj tradukis,
preferinte muziki.
En 1931, jam en Usono, kien ŝi translokiĝis, estis
eldonita ŝia traduko
de leteraro de granda pola komponisto Frederiko
Ŝopen (Frederic Chopin)
el la pola kaj la franca en la anglan.
Printempe de 1945 (ŝi tiam estis okdekunujara)
ŝi
finverkis sian lastan
libron "Demetu ciajn ŝuojn " (Put off Thy Shoes).
Etelo Liliano Vojniĉ forpasis la 28an de julio 1960.
Laŭ ŝia
testamento, ŝia korpo estis kremaciita kaj ŝian cindron oni disblovis
super la Centra parko de Nov-Jorko.
Jilio,
2005
Vladimir OKC
ojstro-voynich@narod.ru